Groningen geeft energie

Spoor besparen

Grote besparingen zijn mogelijk in woningen en bij bedrijven en kantoren. De gemeente geeft zelf het goede voorbeeld met energiebesparing in haar eigen vastgoed en openbare ruimte (onder andere openbare verlichting van led voorzien (Gresco). Besparingen zijn goed voor een derde van ons einddoel. Dit spoor valt uiteen in wonen (nieuwbouw, huursector, particuliere woningen), bedrijven en de eigen gemeentelijke organisatie. Voor woningen geldt dat alle nieuwbouw per 1 juli 2018 alleen nog aardgasvrij mag zijn. In de bestaande bouw willen we eigenaren stimuleren en faciliteren zoveel mogelijk energie te besparen. Voor de huursector maken we prestatieafspraken met woningcorporaties en is een masterplan ‘verduurzamen coöperatieve woningvoorraad opgesteld. Samen met het bedrijfsleven is het platform ‘Groningen werkt SLIM’ ondertekend waarbij de eerste afspraken zijn gemaakt tot concrete samenwerking om verduurzaming bij et bedrijfsleven te realiseren. De gemeentelijke gebouwen willen we voor 2035 CO₂-neutraal maken.

Wat wilden we bereiken?

Wonen (zie ook onder het programma Wonen) Besparen, deelspoor Wonen
De beschreven wijkaanpak is een arbeidsintensief proces waarbij bewoners, corporaties, wijkverenigingen, de netwerkbeheerder, het bedrijfsleven en de gemeente concreet te nemen maatregelen kiezen. Hiervoor moeten ook financieringsconstructies worden ontwikkeld. De energietransitieplannen vormen de basis voor de wijkenergieplannen. Deze plannen zien we als een motor voor de wijkvernieuwing. Wij zien dit als de grootste renovatie-opgave na de tweede wereldoorlog (zie ook onder ‘warmte’). Met de woningcorporaties werken we verder aan het ‘Masterplan aardgasvrij en CO₂-neutraal Groningen‘. In dit masterplan wordt opgenomen hoe en wanneer corporatiewoningen verduurzaamd worden.

Bedrijven
Om op koers te blijven naar een CO₂-neutrale gemeente is het wenselijk tussen 2019 en 2035 de energievraag bij bedrijven en instellingen bij benadering met 50 procent te reduceren. Dit is een van de grootste opgaven in Groningen Geeft Energie en dat rechtvaardigt de komende jaren een stevige inzet op dit deelterrein.

In 2019 is ‘Groningen werkt SLIM’ het duurzaamheidsplatform waar MKB bedrijven terecht kunnen voor ondersteuning bij het verduurzamen van hun bedrijf. Het is de plek, waar kennis bij elkaar komt en de MKB ondernemer gefaciliteerd wordt. Het platform ‘Groningen werkt slim’ initieert nieuwe projecten, dat kan gebiedsgericht zijn of gemeente breed. Bijvoorbeeld om het aantal zonnepanelen op daken van bedrijfspanden significant te laten toenemen. In 2019 volgt een kennismaking met de verenigde ondernemers in de gemeenten Ten Boer en Haren voor aansluiting bij het platform. Hierin wordt nauw samen gewerkt met de afdeling Economische Zaken.

De industrie vraagt om een specifieke aanpak. In 2019 willen we zicht hebben op de industriële grootgebruikers. In afstemming met de provincie Groningen zal dit plan in uitvoering worden genomen: expertiseteams worden hiervoor ingericht die bedrijfstakgewijs de grote zakelijke grootverbruikers provincie-breed door kunnen lichten. De afdeling Vergunning, Toezicht en Handhaving (VTH) zal ondersteunen bij de totstandkoming van deze aanpak en deze ook gebruiken voor de industriële bedrijven in de gemeente.  

In 2023 moet ieder kantoor groter dan honderd vierkante meter minimaal energielabel C hebben. Vanuit de afdeling VTH wordt er een plan van aanpak gemaakt om de kantoren te bewegen om energiebesparende maatregelen te nemen. De kantorenmarkt is in 2018 in kaart gebracht. In 2019 zal deze doelgroep benaderd, gestimuleerd en geactiveerd worden. Vanuit ‘Groningen werkt SLIM’ zullen stimulerende projecten voor deze doelgroep worden opgestart.

Gemeentelijke organisatie
Met de Gresco beogen we om al ons gemeentelijk vastgoed te verduurzamen. In 2015 stelde de raad daartoe een meerjarenplan van de Gresco vast, welke jaarlijks in een jaarplan wordt herzien. De Gresco zet de opbouw van de organisatie voort door het integrale energiemanagement van energieverbruikers op zich te nemen, energiezuinige projecten te realiseren dan wel mede te investeren en door ook besparing op onderhoud en beheer in de aanpak mee te nemen. In 2017 zijn de werkzaamheden van de Gresco geëvalueerd (‘Gresco, de eerste drie jaar’) waarbij de conclusie is getrokken dat we verder gaan op de ingeslagen weg. De energie die we nog nodig hebben ná de besparingsopgave kopen we in samenwerking met de provincie, veiligheidsregio en veel andere Groningse gemeenten vanaf 2019 duurzaam in.

Geplande concrete maatregelen voor 2019 waren:
Papiermolen opleveren (riothermie), verduurzamen van 24 energie slurpende gebouwen, het verder “verledden” van al ons vastgoed, en meer daken voorzien van zonnepanelen. Daarnaast wilden we in 2019 onze energiemonitoringssoftware vervangen en bepalen wat er nodig is om ons vastgoed CO₂-neutraal te krijgen en aan te sluiten bij het Klimaatakkoord. Verder is er een start gemaakt met voorbereidingen voor het verledden van ca 25% van de openbare verlichting (realisatie 2020 – 2021).
Op al onze sportvelden van onze 6 sportcomplexen is de verlichting van led voorzien.  Ook hebben we geïnvesteerd in gebouwenbeheersystemen van een aantal sporthallen. We hebben subsidie verstrekt aan scholen voor het nemen van energiezuinige maatregelen en bijgedragen aan een groen dak op het zuiderdiep.

Verder heeft Gresco de projectleiding op zich genomen van de eerste fase van Pro-Gresco. Dit initiatief van de provincie is gericht op het versnellen van de verduurzaming van gemeentelijke eigen vastgoed.  Gresco neem natuurlijk deel aan dit kennisplatform die op dit moment geconcretiseerd is door voor elke gemeente een twee tal panden volledig uit te werken naar de duurzaamheidsambitie van de betreffende gemeente. De eerste resultaten worden in april gedeeld met bestuurders.

Wat hebben we hiervoor gedaan?

Wonen

• In Groningen werkten we in 2019 samen met het Energieloket Groningen Woont SLIM. Groningen woont SLIM hebben we in 2019 doorontwikkeld tot een loket waar alle informatie voor particulieren over het verduurzamen van het eigen huis, de plannen van de gemeente voor de wijk (wijkenergievisie) en de samenwerking in de buurt (Grunneger Power, buurkracht en buurtinitiatieven) te vinden is. Het contract dat aan de basis ligt van deze samenwerking is eind 2019 geëindigd. Begin 2020 gaan we samenwerken met de andere gemeenten in de provincie Groningen in het Energieloket Groningen.

• De gemeente Groningen wil in 2035 CO ₂ -neutraal zijn. Eén van de sporen is het aardgasvrij maken van alle buurten, wijken en dorpen. De gemeente wil bewoners en bedrijven stimuleren dat ze samen of alleen aan de slag gaan met het verduurzamen en aardgasvrij maken van panden. Om dit proces optimaal te ondersteunen is een gereedschapskist ontwikkeld. Deze gereedschapskit bestaat uit een aanpak waarbij we gebruik maken van een basisloket en een menukaart.
• We hebben in 2019 met succes een aanvraag ingediend voor de Regeling Reductie Energieverbruik. We hebben een bedrag van 1,26 miljoen euro ontvangen en met dit bedrag gaan we in 2020 in de wijken energiecoaches werven en opleiden, grootschalig kleine maatregelen (tochtstrippen, radiatorfolie, ledlampen, etc.) plaatsen en adviezen geven over het verduurzamen van de woning en het organiseren van vervolgacties, waaronder collectieve inkoopacties).

• Met de woningcorporaties werken we samen in de werkgroep Duurzaamheid. In 2019 hebben we een bijdrage geleverd aan een geactualiseerde woonvisie voor de gehele gemeente die als basis dient voor het elk jaar op te stellen meerjarenprogramma en de prestatieafspraken met corporaties. Het is een visie die helder aangeeft waar we op het gebied van wonen en energietransitie naartoe willen en hoe we dit in samenwerking met alle partners in de gemeente willen bereiken. Daarnaast hebben we een bijdrage geleverd aan de inhoud van de prestatieafspraken met als doel om de ambitie CO ₂ -neutraal en aardgasvrij 2035 te realiseren. De uitvoering van het Masterplan, waaronder het op basiskwaliteit brengen van corporatieve woningvoorraad, coördineren en monitoren. We hebben samengewerkt om het openingsbod/transitievisie warmte, de wijkvernieuwingsplannen en het masterplan samen laten komen in de uitwerking van de wijkenergieplannen. Tot slot hebben we kennis gedeeld, nieuwe ontwikkelingen gesignaleerd en resultaten gedeeld.

Corporaties en gemeente hebben in 2019 gezamenlijk het Masterplan verduurzaming opgesteld om te kiezen voor passende ingrepen en een realistische route naar het einddoel: een CO₂-neutrale voorraad. Bij het bepalen van passende route naar CO₂-neutrale en aardgasvrije woningvoorraad zijn de volgende uitgangspunten geformuleerd:

• Betaalbaarheid is leidend;
• Slopen als verbeteren niet kan;
• Het moet technisch kunnen;
• Basiskwaliteit mag niet wachten; aan de slag met no-regret maatregelen;
• Bestaande infrastructuur en gasaansluitingen benutten waar nuttig.

Bedrijven

• De bedrijvenverenigingen, provincie Groningen en gemeente Groningen hebben gezamenlijk het duurzaamheidsplatform voor bedrijven ‘Groningen werkt slim’ opgericht. Een plek waar ondernemers terecht kunnen met vragen over verduurzaming, wet- en regelgeving, financiering, subsidies, projecten etc. Samen met de ondernemer aan de slag om het bedrijf CO ₂ -neutraal te maken. Het platform is in 2019 officieel van start gegaan en heeft het volgende opgeleverd:
• Uitvoeringsorganisatie
• M&C-plan en strategie inclusief promotiemateriaal
• Aanwezigheid Klimaattop Noord en Promotiedagen
• Website met het digitale platform (quickscan)
• Een drietal ontwikkelde projecten:
  • Zon op alle bedrijfsdaken. De gemeente Groningen, Bedrijven Vereniging Zuid-Oost en Ingenieursbedrijf Ophen streven met de pilot ‘Zun op ’t dak, goud veur Grunn’ naar 12 megawattpiek zonnepanelen op daken van kantoren en bedrijven. Dit project wordt in 2020 afgerond.
  • Laadpalen voor bedrijven;
  • Open Deuren beleid voor winkeliers. Met het bordje op de winkeldeur met de tekst ‘Natuurlijk zijn wij OPEN, de deur is alleen dicht om energie te besparen’ willen we samen met de winkeliers fors besparen op energie.

• Inmiddels hebben 41 bedrijven en instellingen de routekaart ‘Groningen CO ₂ -neutraal’ ondertekend en hebben toegezegd bij te dragen aan de versnelling van de energietransitie in Groningen. Ook de vier bedrijvenverenigingen in de gemeente Groningen hebben de routekaart ondertekend. Dit initiatief is toegevoegd aan ‘Groningen werkt SLIM’.

Gemeentelijke organisatie

• De energie die we nog nodig hebben ná de besparingsopgave hebben we vanaf 1 januari 2019 duurzaam en lokaal ingekocht. De stroom wordt met nieuwe installaties regionaal geleverd. Enerzijds door Eneco,(80%) anderzijds door de lokale energieleverancier Energie van Ons (20%). In de eerste vijf jaar van de totale contractperiode van vijftien jaar moeten de provinciale productie-installaties zijn gerealiseerd. Voor gas hebben er een contract afgesloten met Greenchoice: gedurende vijf jaar moet drie procent vergroend worden per jaar. Deze inkoop van elektriciteit en gas is samen met een groot aantal omliggende gemeenten en de provincie gerealiseerd. We monitoren met de werkgroep GGPG waar alle deelnemers inzitten hoe de ontwikkeling gaat van de productielocaties. In 2020 zullen we met een eerste rapportage daaromtrent het bestuur informeren;
• In 2018 is ook onze nieuwe energiemonitoring- en facturerings-software aanbesteed en gegund. In de eerste maanden van 2019 wordt dit geïmplementeerd. De implementatie vergt meer tijd omdat de module ‘e-facturatie’ eraan toegevoegd is. Inschatting is dat medio 2020 we een goed werkend systeem hebben;
• In 2019 het voorstel om 25% van de openbare verlichting te gaan verledden akkoord bevonden. Deze eerste fase is nu in voorbereiding en de uitvoering is in 2020 en 2021;
• Andere opgeleverde projecten zijn riothermie in de Papiermolen, vervangen van huidige verlichting door ledverlichting op diverse locaties, voorbereiding overdracht van Zonnepark Vierverlaten aan Grunneger Power, zonnepanelen gelegd op de daken van Hanzeplein, Europaweg 8, Oosterpoort, Trompsingel en sporthal Hoogkerk;
• Zonnepanelen gelegd op daken van het atletiekgebouw, Zuiderdiep Oudbouw;
• Led in loodsen aan de Duinkerkenstraat 45, Zuiderdiep Nieuwbouw, Sporthal Kluiverboom, Zwembad De Parrel;

• Afronding tweede fase verduurzaming 24 gebouwen;.

Lopende projecten en in voorbereiding genomen:

• Led: Veldverlichting;
• PV panelen: diverse gebouwen;
• Vervolg Waterstof Cv-Ketel Duinkerkenstraat;
• Gebouwenbeheersystemen;
• PV panelen Wijkpost Kardinge;
• Pro-Gresco (zie boven);
• Informatieschermen met het energieverbruik in openbare gebouwen;
• Verdere uitrol van vervanging huidige verlichting door ledverlichting bij alle sporthallen en sportvelden;
• Verder gaan met het leggen van zonnepanelen op gemeentelijke daken, inclusief subsidieaanvragen;
• Het verder ontwikkelen van de combinatie van besparen op energie én onderhoud;
• Pilot laadpalen voor ons gemeentelijk vervoer en haalbaarheidsstudie opwekken groene waterstof ten behoeve van transport en elektrificeren en verwarmen van onze gebouwen;
• Jaarplan Gresco wordt gecombineerd met het Meerjarig onderhoudsprogramma (MJOP) vanaf 2021. Dit jaar is het overgangsjaar. Ook gaan we een doorkijk geven wat we nog meer kunnen doen binnen de huidige aanpak van gesloten Businesscase en willen we een doorkijk van vertaling van de wet-en regelgeving op ons eigen vastgoed geven.

Conclusie
Energiebesparing bij woningen, bedrijven en in de gemeentelijke organisatie zelf staat volop in de aandacht. Het belang van energiebesparing vormt een hoofdopgave voor de komende jaren. Hierbij zal een koppeling met de warmtestrategie van groot belang zijn.